บทร้อยกรองแบ่งเป็น ๕ ประเภทใหญ่ๆ คือ โคลง ฉันท์ กาพย์ กลอน และร่าย

บทร้อยกรองแต่ละประเภทยังแบ่งเป็นประเภทย่อยๆได้อีกมากมาย  เราสามารถแบ่ง

ประเภทของร้อยกรองได้  เพราะมีลักษณะบังคับที่แตกต่างกัน

     ลักษณะบังคับของร้อยกรองประเภทต่างๆสรุปได้ดังนี้

              ๑ .คณะ

              ๒ . คำ

              ๓. สัมผัส

              ๔. คำเป็น - คำตาย

              ๕. คำครุ - ลหุ

              ๖. เสียงวรรณยุกต์

              ๗. คำเอก - โท

              ๘. คำขึ้นต้น

              ๙. คำสร้อย

             ๑๐. คำลงท้าย

คณะ

              คณะ  คือ  ข้อกำหนดว่าร้อยกรองชนิดนั้นจะต้องมีจำนวนคำเท่าใดใน ๑ วรรค ๑ บาท หรือ ๑ บท

เช่น  กาพย์ยานี กำหนดคณะไว้ว่า

              ๑ บท   มี  ๒ บาท

             ๑ บาท  มี  ๒  วรรค

             วรรคแรกมี  ๕  คำ  วรรคหลังมี  ๖  คำ

* คณะเป็นลักษณะบังคับที่ร้องกรองทุกประเภทต้องมี

คำ

   คำเป็นหน่วยย่อยที่สุดในคณะของฉันทลักษณ์  การนับคำทางฉันทลักษณ์

ต่างจากการนับคำทางไวยากรณ์  การนับคำทางฉันทลักษณ์ถือการออกเสียงเป็นเกณฑ์

เมื่ออ่านบทร้อยกรอง  ผู้อ่านจึงควรทราบลักษณะบังคับของร้อยกรองนั้นว่าบังคับจำนวนคำ

วรรคละเท่าใด  เพื่อจะได้อ่านครบถ้วนตามฉันทลักษณ์  ไม่ทำให้ลีลาจังหวะของร้อยกรอง

บกพร่องไป 

      คำประพันธ์ประเภทโคลง  กลอน  กาพย์  ร่าย ไม่เคร่งครัดจำนวนคำมากนัก 

แต่ในคำประพันธ์ประเภทฉันท์  จะเคร่งครัดจำนวนคำมาก

ที่มา  หนังสือเรียนภาษาไทย ม. ๒ นันทา  ขุนภักดี