The  Pilgrim Kamanita ซึ่ง Karl  Adoph Gjellerup ชาวเดนมาร์ก

                            ได้แต่งเป็นภาษาเยอรมัน ชื่อ Der Piler Kamanita ต่อมา John E. Logie

                             ชาวอังกฤษได้แปลมาเป็นภาษาอังกฤษ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๓ และได้พิมพ์

                            เป็นครั้งแรกในหนังสือพิมพ์ไทยเขษม

ผู้แต่ง                     พระยาอนุมานราชธน และพระสารประเสริฐ  โดยใช้นามปากกา เสฐียรโกเศศ และ นาคะประทีป

ความมุ่งหมาย          เพื่อเผยแพร่วรรณคดีอินเดีย

ลักษณะการแต่ง       ร้อยแก้วทำนองนิยาย

เนื้อหาสาระ             แบ่งเป็นสองภาค  ภาคพื้นดิน และภาคสวรรค์

ภาคพื้นดิน

        กามนิตซึ่งเป็นบุตรของพ่อค้าเมืองอุชเชนี  ไปหลงรักวาสิฏฐีธิดาของช่างทองเมืองโกสัมภี

ในขณะเดินทางไปเมืองโกสัมภีนั้นถูกองคุลีมาลปล้น  ทำให้การเดินทางช้าลง  ฝ่ายวาสิฏฐีถูกบังคับ

ให้แต่งงานกับสาตาเคียรบุตรประธานองคมนตรี  เมื่อกามนิตทราบข่าวก็เสียใจเป็นอันมาก จึงทำตัว

สำมะเลเทเมา  บิดากามนิตขอร้องให้แต่งงานกับหญิงสองคน  แต่ภรรยาทะเลาะเบาะแว้งกันเรื่อยมา

กามนิตเกิดความเบื่อหน่ายจึงออกแสวงบุญ  และใคร่จะฟังธรรมจากพระพุทธเจ้า  แต่ครั้งเมื่อได้พบพระองค์

ที่บ้านช่างปั้นหม้อที่กรุงราชคฤห์  กามนิตไม่รู้จักพระองค์จึงไม่เลื่อมใส  พอรุ่งเช้ากามนิตรู้ข่าวพระพุทธเจ้า

เสด็จมาที่กรุงราชคฤห์ก็รีบร้อนจะไปเฝ้าพระพุทธเจ้า  จนถูกควายขวิดตายเพราะความไม่ระวัง

ภาคสวรรค์

       กล่าวถึงเมื่อกามนิตและวาสิฏฐีได้พบกันบนสวรรค์อีกครั้ง  ก็ได้สูดกลิ่นต้นประวาลพฤกษ์จึงทำให้

ระลึกชาติได้  ต่างเล่าความหลังให้แก่กันและกันฟัง  เกิดความสลดใจ  ทั้งสองจึงบำเพ็ญความสงบทางใจ 

เพื่อความสงบกันแท้จริง   จนชั้นภูมิสูงขึ้นเรื่อยๆเมื่อถึงกาลแตกดับ  ทั้งสองซึ่งไปเป็นดาวก็อับแสง

และวูบดับไป

ที่มา    วรรณกรรมกรุงรัตนโกสินทร์  .อุทัย ไชยานนท์