ดำหัวปี๋ใหม่เมือง
ไม่ใช่การรดน้ำดำหัวแบบภาคกลาง แต่ดำหัวของคนล้านนาจะเป็นการนำน้ำส้มป่อยพร้อมเครื่องสักการะไปมอบให้ผู้ใหญ่ ท่านอาจจะนำน้ำส้มป่อยขึ้นลูบศีรษะตนเอง หรือสลัดไปใส่ผู้มาดำหัวเช่นเดียวกับการปะพรมน้ำมนต์ พร้อมกล่าวให้พรอันเป็นสิริมงคล
- 10154089_621450481266090_1697889036_n.jpg (91.61 KiB) เปิดดู 7341 ครั้ง
ทางล้านนาจะให้ความสำคัญกับประเพณีสงกรานต์มาก โดยจะมีรายละเอียดดังนี้
วันสังขานต์ล่อง (สังขาร) เป็นวันแรกของวันปีใหม่เมือง ซึ่งจะมีประเพณีการสระผมในวันสังขานต์ล่อง ในแต่ละปีตำราล้านนาจะระบุว่าให้สระผมแล้วหันหน้าไปทิศไหน การสระ สระด้วยน้ำขมิ้นส้มป่อย ท่องนะโม ๓ จบแล้ว ท่องคาถาว่า สัพพะทุกขา สัพพะภยา สัพพะอันตรายา สัพพะคะหา สัพพะอุปัทะว่า วินาสันตุ ท่อง ๓ จบจึงเสร็จสิ้นพิธีการ
วันเนาหรือวันเน่า เป็นวันที่ชาวล้านนาจะทำการขนทรายเข้าวัด และห่อขนม ห่อนึ่งเพื่อนำไปถวายพระและดำหัวคนเฒ่าคนแก่ ในวันจะนี้ห้ามทะเลาะวิวาท ด่าทอกัน
วันพญาวัน เป็นวันที่ชาวล้านนาจะไปทำบุญที่วัดและตานตุงตั๋วเปิ้ง (ตุงปีนักษัตร) พร้อมทั้งดำหัวคนเฒ่าคนแก่ การดำหัวคนเฒ่าคนแก่นั้น ทางล้านนาจะไม่เรียกว่า รดน้ำดำหัว ทั้งการดำหัวที่ว่านี้ ไม่ใช่การรดน้ำที่มือของผู้ใหญ่ แต่จะเป็นการนำขนม ดอกไม้ธูปเทียน น้ำขมิ้นส้มป่อย ฯลฯ ไปนอบน้อมต่อผู้ใหญ่ ซึ่งท่านจะปั๋นปอน(อวยพร)และผูกข้อมือให้
พรปีใหม่จะมีดังนี้
เอวังโหนตุ๊ อัจจะในวันนี้ ก่อเป๋นวันดี เป๋นวันศรีศุภภะมังคะละอันประเสริฐ ล้ำเลิศกว่าวันตั้งหลาย เป๋นวันดิถีอันวิเศษ เหตุว่าสังขารปี๋เก่าก็ข้ามล่วงไปแล้ว ปี๋ใหม่แก้วผญาวัน ก่อมาจุ๊ฮอดลอดเถิง ตั๋วเจ้าตังหลาย ก่อบ่อละเสียยังฮีตป๋าเวณีอันดีงามตี้ล่วงแล้วมาเมื่อป๋างก่อนตั๋วเจ้าตังหลายก่อบ่อผ่อนเสียยังศรัทธา จึ่งได้ตกแต่งแป๋งพร้อมน้อมนำมาซึ่งยังมธุรสะบุปผาลาจา น้ำขมิ้นส้มป่อย ข้าวตอก ดอกไม้ และลำเตียนสุกัณโทตกะทานะวัตถุตังหลาย และโภจนะอาหาร มาถวายเป๋นตานแก่ต๋นตั๋วแห่งข้า เปื้อจั๊กขอสูมาลาโต๊ด ผู้ก่อโผดอโหสิกรรม ตู๋ข้าก่อขอฮับเอาของต้านตังหลายแล้ว ตั้งแต่วันนี้ไปปายหน้า ขอหื้อต้านตังหลายเถิงจั๊กอยู่ก่อขอหื้อมีจัย แม้นว่าจั๊กไปก่อขอหื้อมีโจ้คมีลาภ ผาบแป๊ข้าศึกศัตตู๋ หมู่มารขออย่าได้มากล้ำกลาย ตุ๊กยากไร้ก่อขอหื้อจั๊กหน่ายเสีย ขอหื้อเจ้าตังหลาย จุ่งอยู่ด้วยสุขสามผะก๋าน มีพระนิพพานเป๋นตี้แล้ว ขออย่าได้คลาดคลา เตี้ยงแต้ดีหลี ต๋ามบทบาลี ตี้ได้กล่าวไว้ว่าสัพพีตีโย วิวัชชันตุ๊ สัพพะโรโก วินาสสันตุ๊ มาเต ภะวะตรั๋นตะระโย สุขีฑีฆายุโก ภะวะอะภิวาทะนะสีลิสสะนิจจั๋ง วุฒฒาปะจ๋ายิโน จัตต๋าโรธัมมา วัฒฑันติ อายุวัณโณ สุขัง พะลัง
วันปากปี
เป็นวันที่ชาวบ้านจะไปรวมตัวกันสะเดาะเคราะห์ โดยการนำเอาเสื้อผ้าของคนในครอบครัวไปร่วมพิธีที่วัด ในวันนี้ตามวัดต่างๆจะมีการไปดำหัวตุ๊พระตามวัดอื่นๆอีกด้วย
กำปัดเคราะห์
เคราะห์ ปู่ย่า เตปดาเมือง เคราะห์ต๋าเหลือง อิดอ่อน เคราะห์ไปก่อนและตวยหลัง เคราะห์ต่านจังตี่ด่า เคราะห์ต่านว่าจ๋าขวัญ เคราะห์ผิดผวนจักถูก เคราะห์มัดหลุดคืนมา เคราะห์ชราเถ้าถ่อย เคราะห์ไปก่อยมาแฮง เคราะห์ ฮักแปงพลักพราก เคราะห์ตุกข์ยาก บะมีของ เคราะห์ตกหนองข้ามต้า เคราะห์ปากว่าตี๋นไป เคราะห์น้ำไหลไฟคลอก เคราะห์ผีหลอกกล๋างคืน...
เคราะห์ สุราเมาเดือด เคราะห์เกี๋ยวเจือกมาปันเคราะห์หลายอันต่าง ๆเคราะห์บาทย่างเตียวตำ เคราะห์ตกขำตั้งอยู่ เคราะห์เป๋นคู่ผัวเมียเคราะห์กระเลยป๋มปาก เคราะห์ผีปีศาจ มาเบียดเบียน เคราะห์เปิ่นต๋ามเตียนใต้แคร่ เคราะห์ป้อแม่ขะกู๋ลวงศา หื้อตกจากก๋ายา พุทธรัตนา ธัมมะรัตนา สังฆะรัตนา
พุทธเสดาะออกไป ธัมมะเสดาะออกไป สังฆะเสดาะออกไป
ไสยะธิธัง หูลู หูลู สวาหาย...
ปัดเคราะห์เลาะภัย ฉบับ เจ้าน้อยแก้ว ณ เจียงใหม่ ปี พ.ศ. ๒๕๐๖
นอกจากนี้ยังมีวันปากเดือน และปากวัน ซึ่งชาวล้านนาจะถือเป็นวันพักผ่อนและม่วนงันสันเล้ากันอยู่
ปี๋ใหม่เมืองล้านนาเป็นประเพณีที่คงอยู่กับชาวล้านนามานาน อย่าลืมช่วยกันรักษาให้คงอยู่และร่วมกันนุ่งชุดผ้าเมืองด้วยนะคะ
ขอบคุณภาพจากสำนักส่งเสริมศิลปวัฒนธรรมมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ด้วยค่ะ