เวียงพร้าว
- 26821.jpg (44 KiB) เปิดดู 6813 ครั้ง
หลังจากเดินผ่านที่ราบ ๓ไมล์ เราก็เข้าประตูทางทิศเหนือของเวียงพร้าว อยู่ไกลจากเมืองเชียงใหม่ ๔๔ไมล์ สูงเหนือระดับน้ำทะเล ๑๔๒๖ ฟุต เมืองเพิ่งสร้างรั้วระเนียดบนเนินดินล้อมรอบ ขุดคูกว้าง ๑๐ ฟุต ลีก ๑ ฟุต
เมื่อเดินไปตามถนนในตัวเมือง เราจึงพักที่ศาลา ที่อยู่ตรงกันข้ามกับศาลยุติธรรม
เมื่อรู้ข่าว น้องชายเจ้าเมือง ซึ่งปลูกเรือนหลังใหม่อยู่พอดี ส่งคนมาขอยืมเข็มทิศทันที เพื่อเอาไปวัดว่า ทิศเหนือเเละทิศใต้ที่เขากำหนดเองนั้น ถูกต้องหรือไม่
เมื่อไปถึง ข้าพเจ้าพบว่า เสาเรือนตั้งคลาดเคลื่อนจากเส้นแนวแรงเหนือใต้ของแม่เหล็ก ๕ องศา เช่นเดียวกับทิศทางการตัดถนนเส้นหลักในตัวเมือง ตัวเมืองวางแผนผังดี ถนนกว้างขวาง ทุกแห่งดูสะอาดเรียบร้อย
เจ้าเมืองมาพบในตอนค่ำ ท่านบอกว่า พระเจ้าเมืองเชียงใหม่ทรงตั้งเวียงพร้าว ให้เป็น “เมือง” ในพ.ศ. ๒๔๑๓
ก่อนหน้านั้น เป็นหมู่บ้านที่ขึ้นกับเมืองเชียงใหม่ ใน พ.ศ. ๒๔๑๑- ๑๒ เจ้าฟ้าโกหล่านแห่งเมืองเงี้ยวมาโจมตีเมือง เผาหมู่บ้าน ๖ แห่ง และในพ.ศ. ๒๔๑๕ เข้ามาเผาหมู่บ้าน อีก ๒ แห่ง
ตามคำบอกเล่าของเจ้าเมือง เมืองมีเรือนของชาวล้านนา ๙๐๐ หลัง ในรั้วระเนียด มี ๒๐๐ หลัง นอกจากนี้ยังมีหมู่บ้านชาวลัวะเชียงตุง ๒ แห่ง เเละกะเหรี่ยงอีก ๓ แห่ง
ถึงแม้ไม่นานมานี้ ชาวเมืองหลายร้อยหลังคาเรือนอพยพไปเมืองฝาง ท่านก็ยังเหลือชายฉกรรจ์ ๑๐๐๐ คน ในตัวเมืองเเละรอบนอก มีวัด ๔ แห่ง พระสงฆ์ ๘ รูป
เมื่อถามว่า เหตุใดชาวเมืองจึงอพยพไปเมืองฝาง ท่านเริ่มตื่นตัว แล้วบอกว่า ระยะหลังเจ้านายเมืองเชียงใหม่ผูกขาดการค้าเหล้า หมู ใบยาสูบ อีกทั้งเก็บภาษีครั่งอย่างไม่สมเหตุสมผล ชาวบ้านจึงเลิกไปเก็บครั่งตั้งเเต่นั้น ไร่ฝ้ายก็มีน้อย เพราะเมืองเชียงใหม่เรียกเก็บภาษีฝ้ายด้วย
ข้าพเจ้าถามเรื่องผูกขาดการค้า เจ้าเมืองตอบว่า เจ้าหน้าที่ท้องถิ่นทุกตำบล ยินยอมขายเหล้า แก่พ่อค้าผู้ผูกขาดในเมืองเชียงใหม่ ซึ่งจะบวกราคาเพิ่มเป็น ๓๐ เท่า
ชาวเมืองไม่มีสิทธิต้มเหล้าขาย หรือแม้เเต่ดื่มเอง ส่วนหมู เมื่อฆ่าหมู ๑ ตัว ต้องจ่ายภาษี ๑ รูปีสำหรับเลี้ยงผี เเละ ๑.๕ รูปีสำหรับบริโภคตามปกติ เงินหนึ่งในสิบส่วน ตกเป็นของเจ้าหน้าที่ผู้เก็บภาษี สำหรับใบยาสูบ ชาวเมืองต้องเสียภาษี หนึ่งในสี่ส่วนจากยอดขาย ซึ่งอย่างหลัง หากข้อมูลไม่ผิดพลาด ก็ถือว่า เป็นการเก็บภาษีที่แพงมากจริงๆ นอกเหนือจากนี้ ชาวเมืองไม่บ่นอะไร
การเก็บภาษีในล้านนา ผ่อนปรนกว่าสยามมาก ดังนั้น ผู้คนจึงมีชีวิตที่ดีกว่าด้วย
การเดินทางจากเวียงพร้าว ไปเมืองเชียงดาวใช้เวลา ๑ วัน ไปบ้านหนองกวาง ริมฝั่งแม่ลาวใช้เวลาเดินทาง ๓ วัน ทิวเขาที่ขวางกั้นเส้นทางหลังนั้น ท่านบอกว่า ข้ามได้ง่าย เพราะสูงเท่ากับทิวเขาที่อยู่ระหว่างเมืองฝางกับเวียงพร้าว
เมืองโบราณที่ชื่อ เวียงหวาย ตั้งอยู่ ๘ ไมล์ไปทางทิศตะวันตกของเวียงพร้าว ฯ
ภาพ เจ้าขัตติยะ โอรสพระเจ้าอินทวิชยานนท์
ที่มา บันทึกของ Hallett, Holt Samuel [โฮลต์ ซามูเอล ฮาลเล็ตต์]
เสียชีวิตเมื่อ: ๑๑ พฤศจิกายน ๒๔๕๔, ลอนดอน, สหราชอาณาจักร
สุทธิศักดิ์ ถอดความ
หนานชิโร่ เเต้มสี