"หนองบัวเจ็ดกอ" อดีตที่ไม่มีวันหวนคืน
ภาพที่สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ ถ่ายไว้เมื่อประมาณปี พ.ศ.๒๔๗๕-๒๔๙๐
- หนองบัวเจ็ดกอ.jpg (93.76 KiB) เปิดดู 27488 ครั้ง
“หนองบัวเจ็ดกอ” หรือ “หนองเขียว” หรือ “หนองป่าแพ่ง” เป็นหนองน้ำธรรมชาติที่มีมาตั้งแต่พญามังรายสร้างเมืองเชียงใหม่ มีต้นกำเนิดจากเทือกเขาดอยสุเทพที่อยู่ในเขตอำเภอแม่ริม ตอนเหนือของเมืองเชียงใหม่ จากนั้นไหลลงมาทางใต้ลงสู่ “หนองบัว” ซึ่งเป็นหนองน้ำขนาดใหญ่ที่อยู่ใกล้มุมเมืองเชียงใหม่ทางด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือ หนองบัวแห่งนี้เป็นแหล่งรับน้ำและกักเก็บน้ำที่ไหลมาจากทางตอนเหนือ ก่อนที่จะปล่อยลงสู่คูเมืองชั้นนอกใกล้แจ่งศรีภูมิ แล้วไหลเลาะกำแพงเมืองชั้นนอกด้านทิศตะวันออกและทิศใต้ไปบรรจบกับลำคูไหวไหลลงไปทางทิศใต้และลงสู่แม่น้ำปิง ห้วยแม่ข่าที่ไหลเลาะกำแพงเมืองชั้นนอก มีชื่อปรากฏในตำนานอีกอย่างหนึ่งว่า “แม่โถ” แต่ในสมัยหลังมักเรียกกันว่า“คลองแม่ข่า”
หนองบัวเจ็ดกอ เป็นหนองน้ำขนาดใหญ่นี้ เป็นชัยภูมิที่สำคัญประการหนึ่งของเมืองเชียงใหม่ เมืองเชียงใหม่มีชัยภูมิถึง ๗ ประการด้วยกัน คือ
๑. เคยมีกวางเผือกแม่ลูกมาอาศัยอยู่
๒. เคยมีฟานเผือกสองตัวมาอยู่อาศัยและได้สู้กับสุนัข สุนัขพ่ายแพ้หนีไป
๓. มีหนูเผือกกับบริวารมาอยู่อาศัย
๔. มีน้ำจากดอยสุเทพ ไหลลงมาหล่อเลี้ยงตัวเมืองเชียงใหม่
๕. มีน้ำแม่ข่าไหลโอบตัวเมืองเชียงใหม่
๗. มีหนองน้ำขนาดใหญ่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของเมือง สามารถรองรับน้ำจากที่ต่างๆได้มากมาย ช่วยป้องกันน้ำท่วมและไว้ให้สัตว์กิน หนองนี้เรียกว่าหนองบัว หรือหนองบัวเจ็ดกอ หรือหนองเขียว หรือหนองป่าแพ่ง
๗. มีแม่น้ำปิงไหลผ่านด้านทิศตะวันออกของตัวเมืองเชียงใหม่
ตามตำนานพื้นเมืองกล่าวถึงว่า ชาวเชียงใหม่ให้ความสำคัญกับแหล่งน้ำมาก หากบ้านเมืองขาดน้ำแล้วจะถือว่าบ้านเมืองชะตาขาด หากปีใดหนองบัวไม่มีน้ำ บ้านเมืองจะเป็นทุกข์ หากน้ำห้วยแก้วไม่ไหลเข้าสู่เมือง และยามกลางคืนไม่ได้ยินเสียงน้ำห้วยแก้วตกด้วยเสียงอันดังแล้ว บ้านเมืองจะเป็นทุกข์ [ตำนานพื้นเมืองล้านนาเชียงใหม่ , หน้า ๓๘-๓๘]
แหล่งน้ำสายสำคัญที่หล่อเลี้ยงชีวิตและมีผลต่อความเชื่อของคนเชียงใหม่ ๔ แห่ง
๑. ดอยสุเทพ เป็นแหล่งกำเนิดลำห้วยหลายสาย ได้แก่ ห้วยแก้ว ห้วยช่างเคี่ยน น้ำแม่ท่าช้าง และมีห้วยอื่นๆไหลลงสู่เมืองทำให้เชียงใหม่มีน้ำใช้ตลอดปี
๒. น้ำแม่ข่า
๓. หนองบัว
๔. แม่น้ำปิง
และยังปรากฏใน พื้นเมืองเชียงใหม่ อีก ความว่า"...อยู่ที่นี่ หันน้ำตกแต่อุชุปัตตาดอยสุเทพ มาเป็นแม่น้ำไหลไปหนเหนือ แล้วไหลดะไปหนวันออก แล้วไหลไปใต้ แล้วไหลไปวันตกเกี้ยวเวียงกุมกาม แม่น้ำนี้เป็นนครคุณเกี้ยวเมืองอันนี้..."
น้ำจากหนองบัวเจ็ดกอส่วนหนึ่งมาจากคลองแม่ข่าซึ่งต้นน้ำคืออุทยานแห่งชาติดอยสุเทพ-ปุยที่อำเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่ ถือเป็นสายน้ำที่หล่อเลี้ยงเมืองเชียงใหม่ ในอดีตคลองแม่ข่าทำหน้าที่ทั้งเส้นทางสัญจร เป็นคูเมืองชั้นนอกเพราะคลองนั้นโอบรอบเวียง และยังเป็นทางระบายน้ำ มวลน้ำบางส่วนจะไหลไปรวมกันที่หนองบัวเจ็ดกออันเป็นหนองน้ำโบราณที่มีมาตั้งแต่สร้างเมืองเชียงใหม่
ปัจจุบันเมื่อมีถนนอัษฎาธรตัดผ่านเพื่อไปบรรจบกับถนนซูเปอร์ไฮเวย์ หนองน้ำอันทำหน้าที่รองรับมวลน้ำมหาศาลซึ่งถือเป็นการป้องกันอุทกภัยอันแสดงให้เห็นถึงความสามารถด้านการจัดการน้ำของชาวเชียงใหม่ในอดีต ได้สิ้นสภาพไปลง กลายเป็นร้านค้าของเอกชน โดยที่คนรุ่นใหม่บางคนไม่เคยรู้เลยว่า พื้นดินที่ยืนอยู่เคยเป็นหนองน้ำหัวใจของชาวเชียงใหม่มาแต่โบราณ
หนองใหญ่หรือหนองบัวที่แจ่งศรีภูมิ พ.ศ.๒๔๙๔
จากหนังสือ"ชุมชนรอบวัดในเชียงใหม่ ประวัติศาสตร์ชุมชน"
ของ ร.ศ.สมโชติ อ๋องสกุล
- nongbou.jpg (89.8 KiB) เปิดดู 22341 ครั้ง