กาพย์ยานี ๑๑

คณะและพยางค์

       บทหนึ่งมี ๒ บาท ๔ วรรค  บาทที่ ๑  เรียกว่า บาทเอก  บาทที่ ๒ เรียกว่า  บาทโท

วรรคที่ ๑ และ ๓ มี ๕ คำ  ส่วนวรรคที่ ๒ และ ๔ มี ๖ คำ ๑ บทมี ๒๒ คำ ( ๑ บาท มี ๑๑ คำ )

สัมผัส 

       กาพย์ยานี ๑๑ มีสัมผัสในบท  ๒ แห่ง  คือ

       ๑. คำสุดท้ายของวรรคที่ ๑  สัมผัสกับคำที่ ๑  หรือ  คำที่ ๒ , ๓ ของวรรคที่ ๒ ของบาทเอก

ส่วนในบาทโทนั้น  ปัจจุบันมีผู้นิยมแต่งให้สัมผัสเช่นเดียวกับบาทเอก  แต่มิได้ถือเป็นสัมผัสบังคับ

      ๒. คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒  สัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรคที่ ๓

      สัมผัสระหว่างบท  คือ คำสุดท้ายของบท  สัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ในบทต่อไป

แผนผัง

ตัวอย่าง

          พระเสด็จโดยแดนชล       ทรงเรือต้นงามเฉิดฉาย

กิ่งแก้วแพร้วพรรณราย                พายอ่อนหยับจับงามงอน

         นาวาแน่นเป็นขนัด           ล้วนรูปสัตว์แสนยากร

เรือริ้วทิวธงสลอน                     สาครลั่นครั่นครื้นฟอง

                                           ( กาพย์เห่เรือเจ้าฟ้าธรรมธิเบศร )

ที่มา   หนังสือการแต่งคำประพันธ์  ประยอม  ซองทอง